37:1
قسم به صف زدگان (چون فوج فرشتگان یا نماز گزاران یا سپاه اهل ایمان) که صف آرایی کرده‌اند.
37:2
قسم به منع و زجر کنندگان (از عمل معصیت کاران، یا رانندگان ابر و باران).
37:3
قسم به تلاوت کنندگان ذکر (همه کتب آسمانی یا آیات قرآن).
37:4
که محققا خدای شما یکی است.
37:5
همان خدای یکتا که آفریننده آسمانها و زمین است و هر چه بین آنهاست و آفریننده مشرق‌ها (و مغرب‌ها) است.
37:6
ما نزدیکترین آسمان را به زیور انجم بیاراستیم.
37:7
و (به شهاب آن انجم) از تسلط هر شیطان سرکش گمراه محفوظ داشتیم.
37:8
تا شیاطین هیچ از وحی و سخنان فرشتگان عالم بالا نشنوند و از هر طرف به قهر رانده شوند.
37:9
هم به قهر برانندشان و هم به عذاب دائم (قیامت) گرفتار شوند.
37:10
جز آنکه کسی (از شیاطین چون خواهد از عالم بالا) خبری برباید هم او را تیر شهاب فروزان تعقیب کند.
37:11
از این منکران قیامت بپرس که آیا خلقت آنها سخت‌تر است یا موجودات (با عظمت) دیگر که ما خلق کرده‌ایم؟و ما اینان را در اول از گل چسبنده بیافریدیم.
37:12
بلکه تو (از انکار منکران) تعجب کردی و آنها هم به تمسخر پرداختند.
37:13
و هر گاه به آنها پند و اندرز دهند هیچ متذکر نمی‌شوند.
37:14
و چون آیت و معجزی مشاهده کنند باز هم به فسوس و مسخره پردازند.
37:15
و گویند: این خود پیداست که سحری بیش نیست.
37:16
(و با تعجب و انکار گویند) آیا چون ما مردیم و خاک و استخوان پوسیده شدیم باز زنده و برانگیخته می‌شویم؟
37:17
یا پدران گذشته ما زنده می‌شوند؟!
37:18
بگو: آری شما (و هم پدرانتان) خوار و ذلیل به محشر مبعوث خواهید شد.
37:19
تنها به یک صیحه (اسرافیل) است که ناگاه همه (زنده شده و از قبرها بر خیزند و عرصه قیامت را) بنگرند.
37:20
و گویند: ای وای بر ما، این است روز جزای اعمال.
37:21
این است روز حکم (بر نیک و بد) که شما تکذیب آن می‌کردید.
37:22
(و خطاب شود که) اینک ستمکاران را حاضر کنید با همسران (یا پیروان) و آنچه معبود ایشان بود،
37:23
که به جز خدا می‌پرستیدند، و همه را به راه دوزخ راه نمایید.
37:24
و (در موقف حساب) نگاهشان دارید که در کارشان سخت مسئولند.
37:25
(به آنان خطاب شود که) چرا شما (در دفع عذاب) به یکدیگر نصرت نمی‌کنید؟
37:26
بلکه در این روز آنها همه سخت تسلیم و ذلیلند.
37:27
و در آن هنگامه برخی از آنان به بعضی دیگر رو نموده (یعنی مرئوسین با رؤسا) سؤال و جواب کنند.
37:28
گویند: شما بودید که از سمت راست (و چپ برای فریب) ما می‌آمدید.
37:29
آنها جواب دهند (که به ما مربوط نیست) بلکه شما خود ایمان نیاوردید.
37:30
و ما بر شما تسلط و حجتی نداشتیم بلکه شما خودتان طاغی و سرکش مردمی بودید.
37:31
پس امروز بر همه ما وعده (انتقام) خدایمان حتمی است، و البته عذاب را خواهیم چشید.
37:32
و ما شما را بدین سبب گمراه کردیم که خود گمراه بودیم.
37:33
و در آن روز آنها همه در عذاب مشترکند.
37:34
ما چنین از بد کاران انتقام می‌کشیم.
37:35
آنها بودند که چون لا اله الاّ اللّه (کلمه توحید) به ایشان گفته می‌شد (از قبول آن) سرکشی می‌کردند.
37:36
و می‌گفتند: آیا ما به خاطر شاعر دیوانه‌ای دست از خدایان خود برداریم؟!
37:37
(چنین نیست که آنها پنداشتند) بلکه (محمّد صلی الله علیه و آله پیغمبر بزرگی است که برای تعلیم و هدایت خلق عالم) با برهان روشن حق آمد و (حجت و معجزاتش) صدق پیغمبران پیشین را نیز اثبات کرد.
37:38
شما (که او را تکذیب کردید امروز) عذاب سخت و دردناک خواهید چشید.
37:39
و جز به کردارتان مجازات نمی‌شوید.
37:40
(امروز همه مسئولند) جز بندگان پاک برگزیده خدا.
37:41
آنان را (در بهشت ابد) روزی جسمانی و روحانی (بی حساب) معیّن است.
37:42
میوه‌های گوناگون بهشتی، و هم آنها (در آن عالم جاودانی) بزرگوار و محترمند.
37:43
در آن بهشت پر نعمت متنعّمند.
37:44
بر تختهای عالی رو به روی یکدیگر نشسته‌اند.
37:45
(حور و غلمان) با جام شراب طهور بر آنان دور می‌زنند.
37:46
شرابی سپید و روشن که آشامندگان لذت کامل برند.
37:47
نه در آن می‌خمار و دردسری و نه مستی و مدهوشی است.
37:48
و در بزم حضورشان حوران زیبا چشمی است که (جز به شوهر خود) به هیچ کس ننگرند.
37:49
گویی آن حوران (در سفیدی و لطافت) بیضه مکنونند[یعنی تخم شتر مرغ که بسیار خوشرنگ است و شتر مرغ آن را با پر خویش می‌پوشاند تا غبار بر آن ننشیند. (م) ].
37:50
در آنجا مؤمنان بعضی با بعضی به صحبت روی کنند.
37:51
یکی از آنها گوید: (ای رفیقان بهشتی) مرا (در دنیا) همنشینی (کافر) بود.
37:52
که با من می‌گفت: آیا تو (وعده‌های بهشت و قیامت را) باور می‌کنی؟
37:53
آیا چون مردیم و استخوان ما خاک راه شد باز (زنده شویم و) پاداش و کیفری یابیم؟
37:54
باز (این گوینده بهشتی به رفیقان) گوید: آیا می‌خواهید نظر کنید (و آن رفیق کافر را اینک در دوزخ بنگرید).
37:55
آن گاه خود بنگرد و او را در میان دوزخ (معذّب) بیند.
37:56
به او گوید: قسم به خدا که نزدیک بود مرا (همچون خود) هلاک گردانی.
37:57
و اگر نعمت و لطف خدای من (نگهدار) نبود من هم به دوزخ (نزد تو) از حاضر شدگان بودم.
37:58
(و از خوشحالی گوید) آیا دیگر ما را مرگی نخواهد بود؟
37:59
جز همان مرگ اول (که در دنیا مردیم) و دیگر هیچ رنج و عذابی بر ما نخواهد بود؟
37:60
این است همان سعادت و رستگاری بزرگ.
37:61
آنان که سعی و عملی می‌کنند باید بر مثل این (بهشت جاودانی) کنند (نه بر دنیای دو روزه فانی).
37:62
آیا این پذیرایی (و مقام عالی) بهتر است یا درخت زقّوم جهنم؟
37:63
که آن درخت را ما بلای جان ستمکاران عالم گردانیدیم.
37:64
آن زقوم به حقیقت درختی است که از بن دوزخ برآید.
37:65
میوه‌اش (در خباثت) گویی سرهای شیاطین است.
37:66
اهل دوزخ از آن درخت (خباثت) آن طور می‌خورند که شکمها پر می‌سازند.
37:67
پس از خوردن زقّوم دوزخ بر آنها آمیزه‌ای از شراب سوزان خواهد بود.
37:68
و باز هم رجوعشان به سوی (عذاب دایم) جهنّم است.
37:69
چرا که آنها پدرانشان را در ضلالت و گمراهی یافتند.
37:70
و باز از پی آنها شتابان می‌رفتند.
37:71
و قبل از اینان بیشتر پیشینیان هم سخت گمراه بودند.
37:72
و ما رسولانی برای بیم و پند بر آنها فرستادیم.
37:73
(همه را تکذیب کردند) پس بنگر تا عاقبت کار آن امتهای بیم داده شده (گمراه) به چه (سختی و هلاکت) انجامید.
37:74
جز بندگان پاک برگزیده خدا (همه هلاک شدند).
37:75
و همانا نوح ما را (بر یاری خود) ندا کرد و ما او را چه نیکو اجابت کردیم.
37:76
و او را با اهل بیتش (و پیروانش) همه را از اندوه و بلای بزرگ (هلاکت غرق) نجات دادیم.
37:77
و نژاد و اولاد او را روی زمین باقی داشتیم.
37:78
و در میان آیندگان نام نیکویش بگذاشتیم.
37:79
سلام و تحیّت بر نوح (خدا پرست) در میان عالمیان باد.
37:80
ما نیکوکاران را چنین پاداش می‌دهیم.
37:81
که او به حقیقت از بندگان با ایمان ما بود.
37:82
آن گاه دیگران را همه غرق دریای هلاک گردانیدیم.
37:83
و از پیروان نوح (در دعوت به توحید و خدا پرستی) به حقیقت ابراهیم (خلیل) بود.
37:84
که با قلبی پاک و سالم (از شرک) به سوی پروردگار خویش آمد.
37:85
هنگامی که با پدر (یعنی عموی) خود و قومش گفت: شما به پرستش چه مشغولید؟
37:86
آیا رواست که به دروغ خدایانی به جای خدای یکتا بر می‌گزینید؟
37:87
پس در این صورت به خدای جهانیان چه گمان می‌برید (و از قهر و انتقام خدا چگونه نمی‌ترسید).
37:88
آن گاه (ابراهیم تدبیری اندیشید و) به ستارگان آسمان نگاهی کرد.
37:89
و با قومش گفت که من بیمارم (و نتوانم به جشن عید بتان آیم).
37:90
قوم از او دست کشیده برگشتند (و از بتخانه در پی نشاط عید به باغ و صحرا شتافتند).
37:91
ابراهیم (که بتخانه را خلوت یافت) قصد بتهای آنان کرد و گفت: آیا شما غذا نمی‌خورید؟
37:92
چرا سخن نمی‌گویید؟ (شما چه خدایان بی‌اثر باطلی هستید!)
37:93
و محکم (با تبر) بر بتان زد (و جز بت بزرگ همه را درهم شکست).
37:94
قوم (آگه شدند و) با شتاب (از پی انتقام) به سوی او آمدند.
37:95
ابراهیم گفت: آیا رواست که شما چیزی به دست خود بتراشید و آن را پرستش کنید؟
37:96
در صورتی که شما و آنچه (از بتان) می‌سازید همه را خدا آفریده.
37:97
(قوم حجت و برهانش نشنیدند و) گفتند: باید بر او آتشخانه‌ای بسازید و او را در آتش افکنید.
37:98
نمرودیان قصد مکر و ستمش کردند ما هم آنان را خوار و نابود ساختیم (و آتش را بر او گلستان کردیم).
37:99
و ابراهیم (پس از نجات از بیداد نمرودیان به قومش) گفت: من (با کمال اخلاص) به سوی خدای خود می‌روم که البته هدایتم خواهد فرمود.
37:100
بار الها، مرا فرزند صالحی که از بندگان شایسته تو باشد عطا فرما.
37:101
پس مژده پسر بردباری به او دادیم.
37:102
آن گاه که (آن پسر رشد یافت و) با او به سعی و عمل شتافت (یا در جهد و عبادت یا در سعی صفا و مروه با پدر همراه شد) ابراهیم گفت: ای فرزند عزیزم، من در عالم خواب چنین می‌بینم که تو را قربانی (راه خدا) می‌کنم، در این واقعه تو را چه نظری است؟جواب داد: ای پدر، هر چه مأموری انجام ده که ان شاء اللّه مرا از بندگان با صبر و شکیبا خواهی یافت.
37:103
پس چون هر دو تسلیم امر حق گشتند و او را (برای کشتن) به روی در افکند.
37:104
و ما در آن حال (که کارد به گلویش کشید) خطاب کردیم که ای ابراهیم،
37:105
تو مأموریت عالم رؤیا را انجام دادی (کارد را از گلویش بردار) . ما نیکو کاران را چنین نیکو پاداش می‌دهیم.
37:106
این ابتلا همان امتحانی است که (حقیقت حال اهل ایمان را) روشن می‌کند (که در راه خدا از هر چیز می‌گذرند).
37:107
و بر او (گوسفندی فرستاده و) ذبح بزرگی فدا ساختیم.
37:108
و ثنای او را در میان آیندگان وا گذاردیم.
37:109
سلام و تحیّت خدا بر ابراهیم باد.
37:110
ما نیکوان را این چنین پاداش نیکو می‌دهیم.
37:111
زیرا او از بندگان با ایمان ما بود.
37:112
و باز مژده فرزندش اسحاق را که پیغمبری از شایستگان است به او دادیم.
37:113
و بر ابراهیم و اسحاق برکت و خیر بسیار عطا کردیم، و از فرزندانشان برخی صالح و نیکوکار و برخی دانسته و آشکار به نفس خود ستمکار شدند.
37:114
و همانا ما بر موسی و هارون منّت گذاردیم.
37:115
و هر دو را با قومشان از بلای بزرگ (فرعونیان) نجات دادیم.
37:116
و آنها را یاری دادیم تا (بر فوعونیان) به حقیقت غالب شدند.
37:117
و به آن دو (پیغمبر) کتاب (تورات) روشن بیان را عطا کردیم.
37:118
و هر دو را به راه راست (خداپرستی) هدایت کردیم.
37:119
و برایشان نام نیک در میان آیندگان باقی گذاردیم.
37:120
سلام و تحیّت بر موسی و هارون باد.
37:121
ما چنین نیکوان را پاداش نیکو می‌دهیم.
37:122
زیرا هر دو از بندگان خاص با ایمان ما بودند.
37:123
و همانا الیاس یکی از رسولان بزرگ خدا بود.
37:124
وقتی که قومش را گفت: آیا خداترس و پرهیزکار نمی‌شوید (که ترک بت و خود پرستی کنید).
37:125
آیا بت بعل نام را (خدا) می‌خوانید و خدای بهترین آفریننده عالم را ترک می‌گویید؟
37:126
همان خدایی که آفریننده شما و پدران گذشته شماست (نه بتان جماد).
37:127
قوم الیاس (رسالت) او را تکذیب کردند، بدین سبب (برای انتقام و عذاب به محشر) احضار می‌شوند.
37:128
(و همه هلاک شوند) جز بندگان پاک و برگزیده خدا.
37:129
و از او در میان آیندگان نام نیکو باقی گذاردیم.
37:130
سلام بر الیاس (و آل یاسین) باد.
37:131
ما نیکوان را چنین پاداش نیکو می‌دهیم.
37:132
زیرا او از بندگان خاص با ایمان ما بود.
37:133
و لوط هم یکی از رسولان خدا بود.
37:134
وقتی که ما (خواستیم قوم او را کیفر کنیم) او و اهل بیتش همه را نجات دادیم.
37:135
به جز پیر زالی (همسر او) که در میان قومی که هلاک شدند باقی ماند.
37:136
پس (از نجات لوط و اهلش) دیگران که بدکار بودند همه را هلاک ساختیم.
37:137
و شما مردم اینک بر دیار ویران قوم لوط می‌گذرید (و خرابه‌های آن را به چشم می‌نگرید) در صبح،
37:138
و شام، آیا (چشم عبرت نمی‌گشایید و) عقل را کار نمی‌بندید؟
37:139
و یونس نیز یکی از رسولان بزرگ خدا بود.
37:140
آن گاه که به کشتی پر جمعیتی گریخت (زیرا به قومش وعده عذاب داد و آنها از دل توبه و انابه کردند و خدا رفع عذاب کرد. او به دریای روم گریخت تا نزد قوم خجل و شرمنده نرود).
37:141
(کشتی به خطر افتاد و اهل کشتی معتقد شدند که خطا کاری در میان آنهاست، خواستند قرعه زنند تا خطا کار را به قرعه تعیین کرده و غرق کنند) یونس قرعه زد و به نام خودش افتاد و از مغلوب شدگان (و غرق شوندگان) گردید.
37:142
و ماهی دریا او را به کام فرو برد و او در خور ملامت بود.
37:143
و اگر او به ستایش و تسبیح خدا نپرداختی،
37:144
تا قیامت در شکم ماهی زیست کردی.
37:145
باز او را (پس از چندین روز) از بطن ماهی به صحرای خشکی افکندیم در حالی که بیمار و ناتوان بود.
37:146
و (در آن صحرا) بر او درختی از کدو رویانیدیم (تا به برگش سایه‌بان و پوشش کند).
37:147
و او را بر قومی بالغ بر صد هزار یا افزون (به رسالت) فرستادیم.
37:148
و آن قوم چون ایمان آوردند ما هم تا هنگامی معیّن (مدت عمر آن قوم، از نعمت خود) بهره‌مندشان گردانیدیم.
37:149
پس تو از این مشرکان (که فرشتگان را دختران خدا می‌خوانند) بپرس که آیا خدا را فرزندان دختر است و آنان را پسر؟
37:150
یا آنکه چون ما فرشتگان را خلق می‌کردیم آنجا حاضر بودند و دیدند که آنها را زن آفریدیم؟
37:151
بدان که اینان (از جهل خود) بر خدا دروغی بسته و می‌گویند.
37:152
خدا را فرزند می‌باشد. البته دروغ می‌گویند.
37:153
آیا خدا دختران را بر پسران برگزید؟
37:154
چرا چنین جاهلانه حکم می‌کنید؟
37:155
آیا (با این ادلّه روشن) باز متذکر نمی‌شوید؟
37:156
آیا (برای عقیده باطل خود) دلیل روشنی دارید؟
37:157
کتاب و برهان‌تان را بیاورید اگر راست می‌گویید.
37:158
و (فاسدتر از این عقیده آنکه) بین خدا و جنّ نسبت و خویشی برقرار کردند در صورتی که جنّیان می‌دانند که (این عقاید وهم و خرافات است و به محشر برای کیفر) احضار خواهند شد.
37:159
خدا ذات پاکش از این اوصاف که (از جهل) به او نسبت می‌دهند منزّه است (و همه شما مسئولید).
37:160
جز بندگان پاک برگزیده خدا.
37:161
که شما و معبودانتان،
37:162
نتوانستید آنها را مفتون و گمراه کنید.
37:163
جز آن کس را که اهل دوزخ است.
37:164
(ای رسول ما، مشرکان را بگو که فرشتگان می‌گویند) هیچ کس از ما فرشتگان نیست جز آنکه او را (در بندگی حق) مقامی معین است.
37:165
و همه (به فرمان خدا) نیکو صف آراسته‌ایم.
37:166
و دایم به تسبیح و ستایش او مشغولیم.
37:167
و همانا کافران می‌گفتند.
37:168
که اگر نزد ما کتابی از رسولان پیشین بود.
37:169
ما هم البته از بندگان برگزیده خدا می‌بودیم.
37:170
و (دروغ می‌گفتند، زیرا آن قرآن بزرگ خدا آمد و) به آن کافر شدند و به زودی (کیفر خود را) خواهند دانست.
37:171
و همانا عهد ما در باره بندگانی که به رسالت فرستادیم (چنین در علم ازلی) سبقت گرفته است.
37:172
که البته آنها (بر کافران) فتح و فیروزی یابند.
37:173
و همیشه سپاه ما (بر دشمن) غالبند.
37:174
پس اینک روی از آنها بگردان تا به وقتی معیّن.
37:175
و (عذاب دنیا و آخرت) آنها را به چشم ببین که آنها هم به زودی (فتح و فیروزی تو را) خواهند دید.
37:176
آیا کافران (به تمسخر، از تو) عذاب ما را با تعجیل می‌طلبند؟
37:177
(بدانند که) چون عذاب قهر الهی پیرامون دیارشان فرود آید (بر آن کافران شبی بگذرد که) صبح بسیار بدی خواهند داشت.
37:178
اینک روی از آنها بگردان تا به وقتی معین.
37:179
و (عذاب و ذلّت آنها را) به چشم ببین که آنها هم به زودی (فتح و فیروزی تو را) خواهند دید.
37:180
پاک و منزه است پروردگار تو که خدایی مقتدر و بی‌همتاست و از توصیف (جاهلانه) خلق مبرّاست.
37:181
و سلام و تحیت الهی بر رسولان گرامی او باد.
37:182
و ستایش مخصوص خداست که آفریننده جهان‌ها و جهانیان است.